پس از راهيابي اصولگرايان به مجلس هشتم و تصاحب 69 درصد صندلي هاي آن، فراز و نشيب هاي فراواني در فراکسيون اصولگرايي بر سر گزينه رياست مجلس مطرح شد. از يک سو غلامعلي حداد عادل به لحاظ عهده دار بودن رياست چهار ساله مجلس هفتم گزينه اصلي رياست مجلس هشتم بود و از سوي ديگر علي اردشير لاريجاني به عنوان يکي از فعال ترين چهره هاي سياسي و خبرساز 4 سال اخير رقيب جدي حداد به شمار مي آمد اما سرانجام علي اردشير لاريجاني با کسب 237 راي نمايندگان که در تاريخ انتخابات رئيس مجلس بي سابقه بوده است ، بر صندلي رياست مجلس هشتم تکيه زد .


در انتخاب رييس مجلس هشتم لاريجاني با اتخاذ راهبردي مطمئن در مقابل حداد عادل قد برافراشت تا در جلسات داخلي رايحه خوش خدمت و جمعيت ايثارگران نگاه ها را به خود معطوف کند. بدين ترتيب در مجمع عمومي فراكسيون اصولگرايان که روز 5 خرداد تشکيل شد، رأي گيري در خصوص رئيس مجلس انجام گرفت و لاريجاني با 161 راي و در مقابل 50 راي حداد عادل به صورت غير رسمي نامزد اصولگرايان براي کرسي رياست مجلس هشتم شد. در اين جلسه 227 منتخب مجلس حضور داشتند و در راي گيري براي نواب رييس حسن ابوترابي با 122 راي به عنوان نايب رئيس اول و محمدرضا باهنر با 112 راي به عنوان نايب رئيس دوم انتخاب شدند.

پس از آن ، کار به افتتاح مجلس در روز هفتم خرداد کشيد و روز بعد هيئت رييسه موقت به رياست لاريجاني و مطابق راي گيري در جلسه فراکسيون اصولگرايي شکل گرفت. صبح روز 12 خرداد نيز هيئت رييسه دائم مجلس هشتم تشکيل و کار خود را آغاز کرد.

بر اساس اصل 66 قانون اساسي جمهوري اسلامي، ترتيب‏ انتخاب‏ رييس‏ و هيات‏ رييسه‏ مجلس‏ و تعداد كميسيونها و دوره‏ تصدي‏ آنها و امور مربوط به‏ مذاكرات‏ و انتظامات‏ مجلس‏ به‏ وسيله‏ آيين‏ نامه‏ داخلي‏ مجلس‏ معين‏ مي‏ گردد.

تشكيلات قانونگذاري نيز 3 هيات‌ رئيسه سني، موقت و دائم براي مجلس تعريف کرده است. بر اساس ماده 9 آيين نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي، هيات رئيسه سني شامل مسن‌ترين فرد از نمايندگان حاضر به عنوان رئيس سني، يک نايب رئيس و دو نفر از جوان‌ترين نمايندگان حاضر به سمت منشي مي‌شود. اين گروه موظفند جلسه افتتاحيه، انجام مراسم تحليف، اقتراع شعب و انتخابات هيات رئيسه موقت را اجرا کنند.

چندي بعد نمايندگان، هيات رئيسه موقت را در دومين جلسه علني مجلس با اكثريت نسبي تشکيل مي دهند و وظيفه تحليف با سوگندنامه را بجا مي آورند. از ديگر وظايف هيات رئيسه موقت، اداره جلسات مجلس تا زمان تاييد اعتبارنامه دو سوم نمايندگان و اجراي انتخابات هيات رئيسه دائم و تمشيت امور اداري مجلس است.

اما کار اصلي مجلس با انتخاب هيات رئيسه دائم آغاز مي شود. اعضاي هيات رئيسه دائم براي يك سال انتخاب مي‌شوند. بر اساس ماده 14، هيات رئيسه دائم مركب از رئيس دو نايب رئيس شش منشي و سه كارپرداز است که با اكثريت مطلق آرا انتخاب مي شوند. رئيس مجلس طبق ماده 21آيين نامه، کار اداره جلسات، نظارت بر كليه امور اداري، مالي، استخدامي و سازماني، امضاي كليه احكام استخدامي ، امضاي كليه نامه‌هاي مربوط به امور قانون‌گذاري و پارلماني و حضور در نهادهاي قانوني رياست مجلس را به عهده دارد.

تاريخچه رياست مجلس شوراي اسلامي

اولين دوره انتخابات مجلس شوراي اسلامي پس از انقلاب در 24 اسفند 1358 انجام شد و مجلس اول روز 7خرداد 1359 کار خود را آغاز کرد. اگر چه اطلاعات مشخص آماري از اين مجلس تاکنون منتشر نشده است اما در مجلس اول آيت الله هاشمي رفسنجاني با اکثريت نسبي آرا رييس مجلس شد و در 4 سال بعد نيز رياستش بر قوه مقننه تمديد شد. در اولين ترکيب خانه ملت همچنين آيت الله رباني املشي و حجت الاسلام موسوي خوييني نواب رييس مجلس بودند. در مجلس اول افراد شاخصي چون بازرگان، هاشم صباغيان، حسن حبيبي ، فخرالدين حجازي ، حسن روحاني و عباس شيباني نيز حضور داشتند. اين مجلس تا خرداد 1363 به کار خود ادامه داد.

در مجلس دوم شوراي اسلامي نيز هاشمي رفسنجاني به عنوان رييس مجلس و كروبي و يزدي به ترتيب به عنوان نواب رييس اول و دوم مشخص شدند و در طول 4 سال دراين سمت پايدار ماندند. هاشمي رفسنجاني در مجلس دوم حائز بيش از 69 درصد آرا يعني 170 تا 185 رأي شد. کروبي و يزدي نيز توانستند بيش از نيمي از نمايندگان را براي نايب رييس شدن خود مجاب کنند.

در مجلس سوم که 17 خرداد 1367 تشکيل شد، آيت الله هاشمي رفسنجاني با 187 راي رييس مجلس سوم شود . حجت‌الاسلام و المسلمين مهدي كروبي نيز با 160 راي نايب رئيس اول و حجت‌الاسلام و المسلمين حسين هاشميان با 134 راي نايب رئيس دوم شد. هاشمي سال بعد براي رياست مجلس 230 رأي بدست آورد و شاخص آراي کروبي و هاشميان نيز به ترتيب به 211 و 128 رأي رسيد. اما در سال بعد با ارتحال امام راحل انتخابات رياست جمهوري برگزار شد و هاشمي رفسنجاني از خانه ملت خداحافظي کرد تا کروبي با 155 رأي رييس مجلس شود و هاشميان و حجت الاسلام بيات با 148 و 124 رأي نواب رييس جديد باشند. اين رأي در سال پاياني مجلس نيز با 193، 187 و 138 رأي تکرار شد و مجلس سوم در هفته اول خرداد 1371 به کار خود پايان داد.

در مجلس چهارم ، اما شرايط متفاوت بود و با قدرت گرفتن جناح راست سنتي، حجت الاسلام ناطق نوري ازمجموع با 191 راي در روز 12 خرداد 1371به عنوان رئيس مجلس چهارم انتخاب شد. آقايان حسن روحاني و علي اكبر پرورش نيز به ترتيب با راي 200 و 180 راي به عنوان نواب رئيس اول و دوم برگزيده شدند. در سال دوم اين مجلس ناطق نوري و روحاني در جاي خود باقي ماندند اما نايب رييسي دوم به محمدعلي موحدي كرماني رسيد. بدين ترتيب ناطق نوري 195، روحاني 193 و موحدي كرماني161 راي کسب کردند. موحدي کرماني سال بعد جاي خود را به هاشميان( نايب رييس مجلس سوم) داد. براين اساس در سال 1372ناطق نوري 193 راي کسب کرد و پس از او روحاني با 164 راي و هاشميان با 122 راي بر صندلي نايب رييسي تکيه زدند. در سال آخر مجلس چهارم نيز ترکيب رياست مجلس با تعداد آراي 214، 198 و 147 رأي حفظ شد.

در مجلس پنجم که از 16 خرداد 75 شکل گرفت، ترکيب دو سال آخر مجلس قبل حفظ شد. در اين زمينه ناطق نوري، روحاني و موحدي كرماني به ترتيب با 195، 193 و161 رأي رياست مجلس را کسب کردند و اين مسئله تا پايان مجلس پنجم ادامه يافت. بدين ترتيب ترکيب ناطق نوري، روحاني و موحدي كرماني در سال 76 با 211، 179و 140 رأي، در سال 77 با 164، 167 و 143 رأي و در سال 78 با 161، 181 و 135 رأي حفظ شد.

مجلس ششم پس از تغيير جناح حاکم بر کشور ترکيبي متفاوت داشت. مهدي كروبي با 193 راي رئيس مجلس ششم شد و بهزاد نبوي با 155 راي به عنوان نائب رئيس اول و محمدرضا خاتمي با 135 راي به عنوان نائب رئيس دوم شناخته شدند. از اين ترکيب در سال دوم نبوي بيرون افتاد و رياست مجلس اين گونه انتخاب شد: مهدي كروبي رييس مجلس با 215 راي، محمد رضا خاتمي نايب رييس اول با 157 راي و محسن آرمين نايب رييس دوم با 127 راي. اما در سال 1381 بهزاد نبوي رشدي دوباره يافت. بر اين اساس مهدي كروبي 221راي براي رياست مجلس کسب کرد و بهزاد نبوي با 152راي به عنوان نائب رئيس اول و محمد رضا خاتمي با 139راي به عنوان نائب رئيس دوم برگزيده شد. در سال آخر مجلس دوباره ترکيب سال اول تکرار شد. يعني كروبي با 210 راي به عنوان رئيس شناخته شد و خاتمي با 132 راي و نبوي با 131 راي به عنوان نواب رييس شناخته شدند.

در مجلس هفتم نيز که از 17 خرداد 1383 روي کار آمد ترکيبي متفاوت به وجود آمد. بدين ترتيب غلامعلي حداد عادل با 226 راي به عنوان رئيس مجلس هفتم و محمد رضا باهنر با 188راي و محمد حسن ابوترابي فرد با 173 راي به عنوان نواب رييس اول و دوم شناخته شدند و تا 5 خرداد سال 1387 به کار خود ادامه دادند.

در سال دوم مجلس اين ترکيب با 160، 191 و 172 رأي ابقا شدند. در سال سوم حدادعادل با 150 راي، باهنر با 173 راي و ابوترابي با كسب 154راي به کار خود ادامه دادند و در سال چهارم حدادعادل 170 راي کسب کرد و باهنر و ابوترابي به ترتيب 188 و160راي بدست آوردند.

بر اين اساس هاشمي رفسنجاني بيشترين آمار رياست مجلس جمهوري اسلامي را با ده سال و 1134 رأي در اختيار دارد. پس از او ناطق نوري با هشت سال و 1475 رأي دومين رييس مجلس پرافتخار جمهوري اسلامي است. کروبي با 6 سال رياست مجلس و 1187 رأي سوم و حداد عادل با 4 سال و 706 رأي چهارمين رييس پرافتخار مجلس جمهوري اسلامي است. در ميان نايب رييسان مجلس شوراي اسلامي نيز حسن روحاني با هشت سال و 1491 رأي پر افتخارترين نايب رييس جمهوري اسلامي است و پس از او موحدي کرماني با شش سال و 860 رأي دوم است.

سيد محمد فخار